Электрондық оқу-әдістемесі: Ветеринарлық хирургия

Жоспар

1.      Овариэктомия

2.      Малды отаға дайындау.

3.      Колпотомия қолдануымен орындалу

4.      Үрғашы марқа торайларды пішу.

Овариэктомия – ұрғашы малдың жыныс бездерін толық алынуы.

Малды отаға дайындау. Міндетті түрде 18–24 сағаттық аштық диета. Отаның алдында қуықты және тік ішекті нәжістен босатады. Құрсақ қабырғалар тұсынан ота жасайтын орынның жүнін қырып, ота орнын дайындау ережелерімен мұқият зарарсыздандырады. Қынап жағынан отаны жасағанда оны антисептик ерітіндімен (фурацилин 1:5000, этакридин 1:500 және т.б.) жуып тазартады, сыртқы жыныс мүшелерін және құйрықты сабынмен мұқият тазартып жуып, кептіреді және теріні 5%-ды йод ерітіндісімен өңдейді.

Қынапта және жатырда іріңді - катаралдық қабынуы барысында колпотомияны жасауға тиым салынады. Малды бекемдеу құрылғысына бекемдеп, көмекші танау қысқыштарын пайдаланып,  мал басын ұстап тұрады, ал екіншісі көмекші құйрықты жоғары қайырып ұстайды. Бұзауларды оң жағына жатқызып, сол жақ аяғын бұрып бекемдейді. Жансыздандыру. Нейролептика 2%-дық рометар немесе ромпун ерітіндісін қолданады. Аналық бездерді құрсақ арқылы қашықтауында паралюмбальдық немесе өткізгіштік инфильтрациялық жансыздандыруды қолданады.

Отаны аналық бездерге қынап арқылы жасағанда сакральді жансыздандыруды қолданады (8-10мл  2% новокаин немесе лидокаин ерітіндісі) оның арқасында қынап қабырғалары күшпен жиырылып, оны тесуі жеңілдейді. Колпотомия ең болмағанда жансызданусыз жүзеге асыруға болады. Кейбір авторлар ұсынылған мезовариды анестетикалық ерітінділермен өңдеу тәсілі.  Ота техникасы. Аналық бездеріне құрсақ арқылы жету ашығу шұңқыр аумағынан жүргізіледі. Бел омыртқалардың өсінділердің 8-10см ара қашықтықтан бастап, ашығу шұңқырының орталығында теріні, үстіңгі және сары құрсақ фасцияларын ұзындық көлемі 12-15см мөлшерде кеседі. Қарынның сыртқы, ішкі және көлденең бұлшықетін олардың талшықтардың жүруімен ажыратады. Іш пердесін көлденең фасция бүрмесімен бірге қысқышпен қысып алып, оны тартып сыртқа шығарып қайшымен жарып тастайды, содан кейін саусақтардың қорғанышымен кесуді қайшымен кеңейтеді. Құрсақ қуысының артқы бөліміне енгізілген қолмен, жатыр мүйіздерін бойымен бағыттай, жатырдың оң мүйізін жұмыртқалықпен бірге жараға тарта әкеледі.

 Мезоварийге шынжырлы экразердың ілмегін немесе эмаскуляторды салып аналық безді алады. Іш пердесін, көлденеңді фасцияны, көлденең бұлшықетті (немесе оның апосневрозын) және қарын қиғаш бұлшықеттерін кетгутпен тігеді. Тігілген қабаттардың бетіне антибиотик немесе күрделі бактерицидтік ұнтағын себеді. Құрсақ қабаттарын жартылай тігіп қоймауға болмайды, себебі отаның арты жарықпен асқынуы мүмкін. Теріге және сары құрсақ фасциясына түйінделген тігісті салады, оны 10 күннен кейін алады. Овариэктомиялық ота аналық без жағынан өндіреді.

Колпотомия қолдануымен орындалу. Малға жоғарыда айтылған дайындауларды және сакральді жансыздануды атқарғаннан кейін отаға кіріседі.

1. Дорсальды колпотомия. Оң қолмен жабық жүзді пышақты немесе кең жүзді қысқа сапты скальпельді саусақтар арасынан 2см алға шығарып бекемдеп қынапқа енгізеді. Қынап дорсальды күмбезін және оған жабысып тұратын іш пердесін 2-4см жарып тіледі. Жараға алма-кезек алдымен бір содан кейін және екінші саусақты енгізе, жара аузын кеңейтеді, кейіннен жатыр мойнынан төмен орналасқан жатыр тармақтарынан жұмыртқалықты тауып алады. жұмыртқалықты қынап қуысына алып шығып.  

Қынаптың дорсальды қабырғасын кесу арқылы құрсақ қуысна енгізілген саусақтармен аналық безді бекемдеп, оны сылып алады. Егер қажет болса, қолды қынаптан, сыртқа суырып алмай сол әдіспен басқа жағындғы аналық безді бөліп алады. Жұмыртқалықты арналған сым ара арқылы және Бесхлебников фетотомының бір резеңкелі түтігін пайдаланып, көмекші мен бірге бөліп алуға болады. 2. Вентральдық колпотомияның (О.Б. Бондаренко тәсілімен) дорсальдықтан ерекшелігі кесуді жатырдың мойыннан 2-3см төмен, қынаптың вентральдық күмбезінде өткізеді. Колпотомдық тесік тікелей аналық бездердің орналасқан орыннан шығады, ол қынап қуысына аналық без будаларын аздап керуімен олардың шығаруға ыңғайлы жағдай жасайды. Онан арғы әрекеттер дорсальды колпотомиямен бірдей жүргізіледі. Қынап қабырғасының жарасын тігіп қоймайды, оның шеттері желімделіп жылдам жазылады, 6 сағаттан кейін малға су және жеңіл қорытылатын азық береді.

Үрғашы марқа торайларды пішу. Ұрғашы марка торайларды бордакы-лау мерзімін кысқарту үшін піштіреді. Марка торайларды 4—8 айлығында піштірген колайлы, Күйлеу, буаз және жұқпалы аурулар кезінде піштіруге болмайды.

Піштірер алдында марка торайлар 12—14 сағат, ересектерін—16—20 са-гат. ал өте ірілерін — 24 сағат бойы аш ұстайды.

Қүрсақ жігі бойымен піштіру. Марқа торайды басын төмен қаратып ар-вайы астау тэрізді, ецкістігі 45" станокқа бекітеді. Операция жасайтын жерді операңия жасар алдында ғана дайындайды. Кылын кеседі, терісіне екі рет иодтыц спирттегі ерітіндісін жағады, кесетін жердің сезімін кетіреді. Ткань-дерді құрсақ жігі бойымен арткы екі емшектіц арасымен көкшандырға дейін тіледі, оныц ұзындыгы 4 см шамасындай болуы қажет. Содан соң көкшандыр-ды тіледі де, пайда болган тесіктен құрсақ куысына сұк бармак пен ортаңғы бармакты енгізіп, жатыр бұғағын табады, ал одан аналық ұрық жолын және нн.і.іық безді тауып, оларды құрсақ куысынан шығарады. Лналық безді гемо-статикалық қысқышпен қысып бұрайды немесе үзеді. Жатырдыц екінші бұға-ғын да осылай тауып, екінші аналык безге де осы істеледі. Аналык бездерді алып тастаган соц жатыр бұғактарын кайта кұрсақ куысына салады, жараны гігеді, жарэ жиегіне иодтын спирттеп ерітшдісш жағады да, коллоидты тац-ғышпен танады, Тігістерді 7—9 күні алып тастайды.

Мықын маңынан піштіру. Операцияға дайындаған шошқаны он жагына не сол жағына жаткызып бекітеді. Кұрсакты окың жоғарғы уштен бір бөлі-гінде мыкын сүйектіц (сербек) сыртқы темнешігінін алдынан ұзындығын 3—5 см етіп жоғарыдан гөмен қэрай қиғаш бағыттап (тіліктіц жоғарғы шеті сер-бекпен бірдей болуы кажет) тіледі. Тканьдерді көкшандырға қоса тіледі. Тіліктен саусактармен әуелі бір ана.тык безін, содан соц екіншісін сыртка шығарады да, оларды бөліп, алғашкы жағдайдағыдай істейді. Тігіспен тек тері ғана тігіледі. Кейде шошканы бордақылағанда онын салмағын арттыру үшін тек бір аналык безді бугіндей алып тастайды, ал екінші аналык безді алып тастағаи кезде буын сінірін және аналык бездіц бүршактай бөлігін кал-дырады (М. Н. Кириллов).

Овариогистеректомия тосілімен піштіру. Оварногистеректомня — жыныетық кабілеті жетілмеген урғашы марка торайлардыц жатыр бұғағын және жатыр денесініц біраз бөлігін алып тастау. Операцияны былаіі жасайды. Аш бұйір мацынан құрсақты тілген сон Жатыр бұғағын аналық.бездерімен бірге шыға-рып алып, б\тактарлыц жалғасқан жерінен жатырға артериялык мыкты кыс-қыш салады. Қысылған органдарды колмен ұстап, бұрап бөледі немесе жатыр-ды Занда кысқышымен кысып, содан соц кеседі. Қадған қалдығына нодтық спирттегі ерітіндісін жағады (В. Ф. Марченко), немесе шығарып алынған жатырды мыкты лнгатурамен байлайды, содаи сон қайшымен кеседі. Аналық бездерімен бірге жатыр адынғаи сон онын қалдыгын кұрсак ішіне кайта са-лып, жараны тігеді.

Биологиялык, тэсілмен піштіру. ПТФ (платифиллнн) преператын тұздан тазартылған судағы 1 проценттік ерітіндіде 5 мннут бойы зарарсыздандырыл, салқындатканнан кейін марка торайлардын іерісіиін астыиа құлағынын тү-біне күн сайын үш күк бойы 24 сағат аралата і миллилитрден жібереді. Пре-паратіы ентізуден 10—12 сағат бұрын және жіберген соц 2—3 сағат бойы ма.чға жем бермеген жөн (П. А. Волосков). Жынысы жетіліцкіреген марка торайларда экстрогенді препараттар колданылады. Оған фолестрол (диепо-эстролднацетат), 2 проценттік ерітінді күйінде синестрол және 0,5 процеиттік майлы ерітінді күйінде пропионат диэгилсгнльбесгрол жатады. Бұл лреларат-тарды бір рет тері астына мына мөлшерде жібереді: салмағы 100 кг дейінгі шошқага фолестрол 2 мл жоне 100 кг аргык шошкаға 4 мл (П. Е. Радкевич, В. Т. Круглов және В. Т. Никифоров); синестрол және пропионат диэтилстиль-бестрол 800 мыцнаіі 1 млн. ЕД (О. Н. Преображенскнй).

Піштіргеннен кейінгі асқыну. Марка торайды пішгірген сок жні кеэдесетін асқынулар мынадай: тігіс ыдырау, көкшандыр қанталау, тіліиген жердегі жазылмайтын іріндеген қаяу жаралар, кұрсақ жігі бойымен операциялаған-дағы құрсақ жарықтары найда болу, шектіц және қуыктыц жаракаттануы, бігкен жараныц хатаюы және т. б.

Белгісі. Тігіс ыдырау көбіне операция жасалған жерден шарбы бөлігініц неиесе шек түйінініц шығуынан болады.

Құрсак іші қанталағанда кілегей қабықтардыц каны азаяды, мал жабыр-қацқы, жемнен бас тартады. Мал көп жатады.

Дшық және қаяу жаралар пайда болу клиннкасы бітелген жара тканініц үдей есуімеи жзне жарадан аздап ірінді жалкаяқтыц бөлінуімен білінеді.

Курсак жарыгымен аскыну операция жарасыныц мацында көлемі ар түрлі ісікше.тердіц пайда болуымен байқалады; шек түйіні жабысканда ісік қайт-пайды. ол кысылғанда — ауырады.

Емі. Тігіс ыдырап, органдар шығатын күйге келсе, операцня"жасалған жер-ден шарбы белігін немесе шек тұйінін қайта салады, үціренген жара жиегін валикті гігіспен гігеді, пенііщіллннотерапия тағайындайды. Егер кұрсақ жары-гы пайда болса, кіндік жарыгына жасалғандай операцня жасалады.

Кұрсак іші қанталағанда, бел тұсына сапкын компресс салынады. Ашык және каяу жаралар кесіп тасталынып, жара тігіледі.

Піштірген кезде байкамай шек не куық жарақаттанса, оңдай органдарды кис катарлы тігіспен тігеді, оныц бірін ішіне батырып тігеді.

Бақылау сұрақтары 

1. Ұрғашы малды пішу әдістері

2. Сиырларды пішу әдістері

3. Мегежінді пішу әдістері

4. Ұрғашы иттерді пішу әдістері 

5. Ұрғашы мысықтарды пішу әдістері

6. Пішуден кейінгі асқынулар.