15) Еңбек қатынасын реттейтін құжаттармен жұмыс
Еңбек
қатынасын реттейтін құжаттармен жұмыс
Еңбек
қатынастарын құжаттау.Өтініш, келісім,түйін түрлері
Еңбек
қатынастары- Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында,
еңбек шартында, ұжымдық шартта көзделген құқықтар мен міндеттерді жүзеге асыру
үшін қызметкер мен жұмыс берушінің арасында туындайтын
қатынастар.
Еңбек
келісімі тараптардың еңбек құқығы қатынастары туралы келісімді реттейтін құжат.
Жеке еңбек келісімі жұмыс беруші мен жұмысшы, ал ұжымдық еңбек келісімі жұмыс
беруші мен жұмысшылар тобы арасында еңбек қатынасын реттейтін ресми құжат. Еңбек
келісімі жазбаша жасалады. Бұл – екі тарап үшін де келісім шарттарын орындаудың
кепілдігі болп табылады. Келісімге отыратын жұмысшылар мынадай топтарға
бөлінеді: тұрақты жұмыс істейтіндер; Уақытша жұмыс істейтіндер; Негізгі жұмыс
орны бойынша жұмыс істейтіндер; Қоса атқарушылық бойынша жұмыс
істейтіндер
Еңбек
келісімі мыналардан түрады:
1) құжат аты;
2)
келісімнің жасалған орны мен күні;
3)
екі жақтың толық жоне шартты атауы;
4)
жүмыстың сипаты мен мазмұны, оны орындауға қажетті квалификация
дәрежесі;
5)
келісім типі (негізгі жүмыс олде қосымша істелетін жүмыс);
6)
келісім түрі (шектеулі мерзімге ме әлде үзақ уақытқа ма);
7)
келісімнің уақыты, мерзімі (шектеулі мерзімге жасалған келісім
үшін);
8)
сынау мерзімі;
9)
жұмысшының міндеттері;
10) еңбек жағдайы,
еңбекақьт төлеу сияқты әкімшіліктің негізгі міндеттерін көрсете отырып жазылған
жүмыс беруші міндеттері;
11)жүмысшының
еңбек қүқын қорғауға қосымша кепілдік беретін мағлүмат;
11)жүмысшының
еңбек қүқын қорғауға қосымша кепілдік беретін мағлүмат;
12)
еңбек пен демалыс тәртібінің ерекшеліктері туралы молімет;
13)ақшалай
берілетін сыйлық көлемі мен оны төлеу тәртібі туралы
молімет;
14)демалыс
алу тортібі мен оның мерзімі туралы молімет;
15)келісім
бойынша жасалатын басқа да жағдайлар мен шарттар;
16)келісім
бойынша атап өтілетін ерекше жағдайлар (қай кезде келісім бүзылуы немесе қайт
ақаралуы мүмкін);
17)келісім
тоқтатылатын жағдай атап көрсетіледі;
18)екі
жақтың мекен-жай мен реквизиттері;
19)екі
жақтың қойылатын қолы (сиғнатура);
20)шартқа
қол қойылған күн;
21)келісім
қосымшасы (егер бар болса).
Мекеменің
басқару қызметі кадрларды іріктеуді және орналастыруды, азаматтарды жұмысқа
қабылдауды, басқа жұмысқа ауыстыруды және босатуды да қамтиды. Қызметкерлерді
жұмысқа қабылдау, босату, кезекті еңбек демалысын беру, көтермелеу кезінде
ресімделетін құжаттар жеке құрам бойынша құжаттар тобын құрайды.
Бұл жеке құрам бойынша бұйрықтар,
өтініштер, мінездемелер,
еңбек кітапшалары, жеке карточкалар, сондай-ақ жеке іске тігілетін барлық
құжаттар.
Мекеменің
басқару қызметі кадрларды іріктеуді және орналастыруды, азаматтарды жұмысқа
қабылдауды, басқа жұмысқа ауыстыруды және босатуды да қамтиды. Қызметкерлерді
жұмысқа қабылдау, босату, кезекті еңбек демалысын беру, көтермелеу кезінде
ресімделетін құжаттар жеке құрам бойынша құжаттар тобын құрайды. Бұл жеке құрам
бойынша бұйрықтар, өтініштер, мінездемелер, еңбек кітапшалары, жеке карточкалар,
сондай-ақ жеке іске тігілетін барлық құжаттар.
Жеке
құрам бойынша құжаттарға төмендегілер жатады: Түйіндеме Өтініш Еңбек
кітапшалары; Жеке істер; Жеке карточкалар;
Еңбекақысы жөніндегі жеке шоттар және басқалары Жеке құрам бойынша
бұйрықтар
Түйіндеме
Түйіндеме
- белгілі бір тұлғаның өмірбаян, білімі, мамандығы, кәсіптік шеберлігі,
біліктілігі, икемділігі жайлы нақты, қысқа мәлімет беретін іс қағазының бір
түрі.
Түйіндеме
жазған адам туралы толық мәлімет беру үшін онда, оның білімі,
біліктіліг, жеткен жетістігі, жұмыс тәжірибесі, не нәрсеге икемділігі бар екені
жазылу керек керек. Түйіндеме кең көлемдегі визит карточкаңыз
іспеттес.
Түйіндеменің
ерекшелігі – үміткердің білімі және кәсіби шеберлігі туралы мәліметтердің кері
хронологиялық тәртіпте берілуі.
Түйіндеменің
мазмұндық-құрылымды
- Аты-жөні
- Туған
жылы,күні,айы,туған жері
- Ұлты
- Жынысы
- Мекен-жайы,телефоны
- Отбасы
жағдайы
- Азаматтығы
- Білімі
- Бітірген
оқу орындары
- Кәсіби
біліктілігі мен кәсіби тәжірибесі
- Тілдік дағдылары
- Компьютерлік
сауаттылығы
- Жеке
қасиеттері
- қызығушылықтары
Өтініш
Адамның өзге
адамға білдіретін қалауы, көмек сұрауы.
Мемлекеттік
органның, ұйымның, лауазымды тұлғаның
немесе азаматтың бір мәселені шешуді өкілетті органнан не тұлғадан
ресми түрде сұрауы немесе ол жөнінде ұсынысы. Қылмыстық, азаматтық не
әкімшілік сот ісін жүргізуге қатысушылар іс жүргізуші мемлекеттік
органға (анықтаушы, тергеуші, прокурор, сот) өтініш беруге
құқылы.
Өтініш
жасау – процеске қатысушылардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғаудың маңызды
кепілі болып табылады. Сондықтан іс жүргізуші орган процеске қатысушыларға
өтініш жасау құқығын түсіндіруге және өтінішті сол сәтте қарап, шешуге
міндетті. Істі дұрыс шешу үшін маңызы бар мән-жайларды анықтау
жөніндегі өтініш орындалуға тиісті. Өтініш орындалмаған жағдайда өтініш беруші
жоғары тұрған органға шағымдана алады.
Еңбек
қатынастарын ресімдеу. Еңбек
ресурстарын басқару саласында әкімшлік алдында өзара байланысты міндеттер
тұрады. Оларды мынадай кестемен беруге болады:
—
Стратегиялық мақсаттардың қойылысы
ЕҢБЕКЖоспарлау-
Еңбек ресурстарының барлығы және
қажеттілігін
бағалау
—
Еңбек операцияларын талдау
РЕСУР-Ұйымдастыру-
Біліктілігі талаптары мен қызмет-
ТАРЫНттік
нұсқаулықтарды құрастыру
—
Кадр саясаты: қызметке тарату, іріктеу
БАСҚАРУБасқаружұмысқа
қабылдау.
—
Өтемақы арқылы негіздеу
Есепке
алу- Жеке құрам қызметін бағалауылысы
Жоспарлау
және қызметкерлерді басқаруды ұйымдастыру мәселелері өткен бөлімдерде сөз болды.
Енді келесі екі мәселеге: басқару және есепке алуға
тоқталамыз.
Бос
тұрған қызметке үкіметкерлерді іштен әлде сырттан іздеу мәселесінне көптеген
фирмалар стартегиялық мәні бар мәселе ретінде қарайды.
Өз
қызметкерлерне үкіметкер ріктеудің бірнеше жолы бар. Басшылардан ұсыныс хат алу
-өте жиі қолданылатын тәсіл. Кейбір фирмалар барлық қызметкерлерге қатысты толық
мәліметтер жинақталған компютерлендірілген ақпарат жүйесін
пайдаланады.
Жалдаудың
басқа әдісі –сырттан жұмысшылар шақыру. Бұл әсірсе топтап жалдауда және жоғары
білікті жұмысшыларды шақырғанда маңызды. Жұмысқа тартудың негізгі тәсілі
хабарландырулар тарату болып табылады. Арнайы білімі бар жұмысшыларды жалдауда
тікелей иниституттармен университеттерде тарту әдісі қолданылады. Сондай-ақ
еңбекпен қамтамасыз ету бюролары мен нарықтық делдалдар да
бар.
Үкіметкерлерді
еңбек нарығында іріктеу –фирма үшін жауапты сәт. Дегенмен бұл екі жақты процесс.
Фирма үкіметкерді қабылдау әлде қабылдамау керектігін шешеді, ал үміткер –жұмыс
туралы ұсынысты қабылдай ма , жоқ па соны шешеді.
Жалдау
процедурасы төмендегідей кезеңдерге бөлшектенуі мүмкін:
Біліктілік
талаптар, анықтамалық мәліметтер, сондай-ақ ұсынылған жұмыс туралы білімін
тексеруге арналған сұрақтар берілген форманы толтыру.
Алдын
ала белгіленген сұрақтар бойынша ауызша әңгімелесу қолданылады. Әңгімелесу түрлі
арнайы үлгідегі тестілермен аяқталады. Бұл тестілер кеңес қызметкерлеріне
арналған типтік тестілер немесе менджерлерге арналған психологиялық тестілер
болуы мүмкін. Менджерлікке үміткерлер кейде олардың келешектегі шешімін
айқындауға мүмкіндік беретін іскерлік ойындар арқылы тексеруден
өтеді.
Ұсыныс
хаттар (мінездеме) форманың толтырылуы мен алғашқы әнгімелесудің шындығын
тексеруге көмектеседі; екіншіден, басқа адамдардың үміткерге қалай қарайтынын
білуге мүмкіндік береді.
Үміткердің
болашақтағы басшысымен арадағы жан-жақты әңгімелесуі, біріншіден, алдыңғы
кезеңдердегі жеткіліксіз болған мәліметтерді толықтыруға мүмкіндік береді.
Екіншіден , үміткердің қарым-қатынас жасау, ұжымға сіңіп кету мүмкіндігін
тексереді.бұл кезең үміткердің болашақтағы өз жұмысы туралы сұрап алуына
мүмкіндік береді.
Сынау
объективті болу үшін мұндай әңгімелесуге басшыдан өзге тағы 2-3 адам
қатысады.
Көптеген
фирмалар кез келген жұмысқа алуда емтихан қабылдауды қолданады. Кейбір жұмыс
түрі (жүргізушілер, ұшқыштар, спорт нұсқаушылары) үміткерлерден белгілі бір
физикалық стандарттарды қажет етеді. Кей жағдайларда емтихан жұмыс орындағы
қауіпсіздік үшін, медициналық қауіпсіздік және т.б.үшін қажет. Кейде түрлі
деңгейдегі қарым-қатынас жасау үшін белгілі бір тілді білуі маңызды
болады.
Егер
үміткер іріктеу процестеріндегі кедергілердің бәрінен өтсе және еңбек
келісімінің шарттары екі жақ үшін де қанағаттанарлық әрі шындыққа жақын болса,
ресми ұсыныс жасауға болады. осыдан кейін жалдауды құжаттауға
болады.
Фирма
жалдаудың кез келген заңды үлгісін қолдануға құқылы. Бірақ жалдау барлық
жағдайда еңбек туралы қолданылып жүрген заңдарға сәйкес заңды түрде ресімделуі
қажет.
Өтініш,
келісім, түйін түрлері.
Жұмысқа
қабылдану кезінде үміткер өтініш жазады, бұл оның ресми тілегі, әрі штатқа
тіркеу үшін негіз болып табылады.
Өтініш
мәтінінде жұмысқа алу туралы тілегі баяндалады, мамандығы, кәсібі,
квалификациясы мен өзі ұрап отырған қызмет түрі
көрсетіледі.
Өтініш
қолмен жазылады және төмендегідей деректемелерден тұрады: қабылдаушы (кімге);
авторы, автордың мекен-жайы; құжаттың түрі(өтініш); мәтіні;өтніш иесінің қолы,
жазылу мерзімі.
Өтініште
“кімнен” деген үлгідегі көрсеткіштер жазылмайды, сондай-ақ “Сізден өтініп
сұраймын”, “алдын ала рахмет айтамын”, “соған қоса” және т.б. архаизмдер
қолданылмайды. Өтініш А4 форматтағы қалыпты қағазға
толтырылады.
Жұмысқа
қабылдау туралыөтініш мынадай үлгіде болады:
“Эко”
фирмасының
Бас
диракторы
Сабиров
А.С. мырзаға
Ахметова
Гүлнар Болатқызынан,
мекен
–жайы: 418048, Алматы қ-сы,
Қастеев
көшесі, 12-үй, 7-пәтер.
ӨТІНІШ
Мені
тасымалдау бөліміне ЭВМ операторы қызметіне жұмысқа алуыңызды
сұраймын.
00.00.00Қолы
(анық болсын)
Өтінішке
қажетті өзге құжаттар: өмірбаян, кадрлық есепке алу жеке қағазы немесе анкета;
ұсыныс хат (мінездеме); анкета мен куәлікке қажет фотосурет; білім немесе кәсіби
квалификациясы туралы құжаттың көшірмесі қоса тіркеледі. Төлқұжат
жекекөрсетіледі. Еңбек туралы Заң Кодексі (ЕтЗК) мекемелерден заңда
көрсетілмеген құжаттарды талап етуге тыйым салады.
Кейінгі
кездері кейбір фирмалар жұмысқа алуды аталған қызметке алынатын үміткер туралы
объективті мәліметтер берілген түйін (резюме) талап етуде.
Түіннің
құрамына төмендегідей деректер кіреді: құжаттың аты (түйін), туған жылы,
отбаылық жағдайы, үйінің мекен –жайы, үйінің телефоны, жұмыстағы телефоны,
білімі (нені, қашан бітірген, мамандығы), жұмыс орны мен мамандануы бұрынғы
жұмыс тәжірибесі, шет тілдерін білу дәрежесі, оргтехникамен жұмыс істей білуі,
жеке сапалық қасиеттері, неге әуестігі, қабылдануы мүмкін қызметі. Барлық
деректер табулятордың нөлдік деңгейінен басталып азат жолсыз жазылады, бірақ әр
дерек жеке жолдан басталады.
Жеке
карточкасы қалыпты пішімде (т2 пішімі) болады және оған барлық талап етілген
мәліметтерді енгізу қажет.
Басқа
қызметке ауысуы туралы өтініш өзгеше толтырылады. Оның қалыпты пішімі ГОСТ
талаптарына сәйкес сол мекемеде жасалады.
Ондай
өтініштің үлгісі:
Алматы
электротехникалық _____________________
зауыты 0273060
ӨтінішЗауыт
директоры
00.00.00.Шварц
А.С. мырзаға
Өткізу
бөлімінің
Технигі
Н.Сағындықұлынан
Қазақ
ұлттық техникалық университетін бітіруімен байланысты мені өткізу бөлімінің
инженері қызметіне ауыстыруыңызды сұраймын.
Жеке
қолы
Демалыс
алу туралы өтініш арнайы
бланкіге толтырылады: мерзімі туралы ақпарат қолымен жазылады. өтініштің бұл
түрінде беттің артық жағында демалысқа бөлінген айлықтың есебі
жазылады.
Қызметтен босату
туралы өтініш деректемелердің құрамы мен толтырылуы жағынан басқа
жұмысқа ауысу туралы өтінішке ұқсас.
Оқу
демалысын алу туралы өтініш және жүкті болуына немесе босануына байланысты т.б.
өтініш түрлерінің мәтінінде соны растайтын құжаттардың (оқу орнынан анықтама,
аурулық қағазы және т.б.) бар екендігі көрсетіледі. Бұл құжаттар өтінішке қоса
тіркеледі.
Кезекті
еңбек демалысын алу мәселесі не бекітілген демалыс кестесі арқылы, не жеке
өтініші бойынша шешіледі.
Нарықтық
қатынастарға көшу өмірге еңбек қатынасының жаңа түрін- келісім (еңбек келісімін,
еңбек шартын) толтыруды әкеледі. Келісімнің жұмісқа алу туралы өтініштен негізгі
өзгешлігі, келісімде заң алдында тең екі жақтың келісілген міндеттері мен
құқықтары, жалдау ережелері және еңбек дауын шешудің тәртібі
көрсетіледі.
Келісім
төмендегідей міндетті деректемелерден тұрады: құжаттың аты (келісім, еңбек
келісім т.б.) мерзімі, индексі, толтырылған орны, мәтіні, екі жақтың қолдары,
мөр. Келісім әр жаққа бір-бірден екі түпнұсқада жасалады. Еңбек келісімінің үлгі
ретіндегі пішімі:
КЕЛІСІМ
00.00.00
№____________________________
Алматы
қаласы
Бір
жағынан: фирма (атауы), оның Жарғы негізінде әрекет етуші директоры (тегі,
аты-жөні), бұдан әрі “Жалдаушы”; екінші жақтан: өз атынан әрекет етуші азамат
(тегі, аты-жөні), бұдан әрі “Жұмысшы” төмендегідей мәселелер бойынша келісім
жасасты:
- Келісім
заты. 2. Еңбек шарты.3. Еңбек ақысы. 4. Еңбек тәртібі. 5. Демалыс шарты. 6.
Әлеуметтік қауіпсіздендіру мен қамтамасыздандыру. 7. Келісім мерзімі және
келісімді бұзудың тәртібі. 8. Басқа шарттар. 9. Екі жақтың заңды
мекен-жайы.
Жолдаушы
:Жұмысбшы:
Заңды
мекен- жайыҮйінің мекен-жайы
Қызметі,
қолыҚұжаттық мәліметтері
Қол
иесінің толық аты-жөні Жеке қолы
КүнҚол
иесінің толық аты-жөні
М:О:Күні
Еңбек
шарты
– бұл
тараптардың
бірі
жұмыс
беруші,
екіншісі
жұмысшы
рөлін
атқаратын
жазбаша
келісімі.
Келісім
тараптардың құқықтық қатынастарының негізгі тармақтарын
бекітеді:
- жұмыс
орны,
- жалақы,
- жұмыс
кестесі,
- лауазымдық
жауапкершілік және басқа аспектілер.
Көп
нәрсе келісімшарттың қаншалықты сауатты және дәл жасалғанына байланысты болады.
Заңның негізгі талаптарына қайшы келетін келісім-шарт жарамсыз болуы мүмкін, бұл
өз кезегінде қызметкерге де, кәсіпорынға да көп қиындық
әкеледі.
Еңбек
шарты: толтырылған үлгі
Еңбек
шартының басында оның тараптары көрсетіледі: қызметкердің аты-жөні және жұмыс
беруші ұйымының атауы. Еңбек шартында міндетті тармақтар болуы
керек:
Жұмыстың
басталу орны, күні.
- Жұмыс
орны ретінде қызметкер тіркелетін компанияның немесе оның құрылымдық
бөлімшесінің атауы көрсетіледі. Оның келісімінсіз басқа жерге ауыстыру мүмкін
емес.
- Жұмыс
күні қызметкердің тікелей міндеттерін орындауға кіріскен күні болып
есептеледі. Егер қызметкер шартқа қол қойған күннен бастап 7 күн ішінде
дәлелді себепсіз жұмысқа шықпаса, онымен шарт бұзылуы мүмкін. Мерзімді
келісімшартта келісім-шарттың қолданылу мерзімі де
көрсетіледі.
Штаттық
кестеге сәйкес келетін лауазымның атауы.
Еңбек
жағдайлары, олардың сипаттамасы. Жұмысшылар зиянды және ауыр еңбек жағдайларында
жұмыс істейтін жағдайларда, еңбек шартында да көзделген жеңілдіктер мен
өтемақылар белгіленеді.
Сынақ
мерзімі. Бұл қызметкерге тағайындалған сынақ мерзімінің ұзақтығын, егер бар
болса, сипаттайды. Басшы қызметкерлер үшін 6 айдан, қалғандары үшін 3 айдан
аспайтын мерзімге тағайындалуы мүмкін. Сынақ мерзімінен өтпеген қызметкермен
келісім-шарт бұзылуы мүмкін, ол туралы қызметкерге шартты бұзу себебін көрсете
отырып, 3 күн бұрын хабарлау керек.
Жүкті
әйелдерге, кәмелетке толмағандарға, сондай-ақ қызметке ауысу тәртібімен
шақырылған қызметкерлерге сынақ мерзімі белгіленбейді.
Тестілеу
жоғары оқу орындарының және жұмысқа қабылданған басқа оқу орындарының
түлектеріне тағайындалмайды.
Жалақы
мөлшері. Келісімшартта төлемнің мөлшері, төлеу тәртібі нақты көрсетілген.
Сыйақыларды, үстемеақыларды және басқа да әртүрлі ынталандырушы төлемдерді
төлеуді реттейтін жергілікті актілер көрсетілген. Заңнамада айына кемінде 2 рет
жалақы төлеу қарастырылған.
Жұмыс
және демалыс уақыты. Жұмыс күнінің ұзақтығы, жыл сайынғы ақы төленетін демалыс
күндерінің саны да шартта көрсетілуі тиіс. Қосымша демалыстарды беру тұрақты
емес жұмыс күні күтілгенде көрсетіледі.
Қызметкердің
міндеттері. Мұнда сіз қызметкердің барлық функцияларын, ол орындауға міндетті
болатын жұмысты сипаттауыңыз керек.
Жұмыстың
сипатын, сондай-ақ әлеуметтік қамсыздандыруды реттейтін ережелер. Келісімшарт
келесі әрекеттерге қатысты міндетті ережелерді қамтуы
керек:
- жазатайым
оқиғадан сақтандыру,
- кәсіптік
аурулар кезіндегі төлемдер,
- жүктілік
және босану, еңбекке уақытша жарамсыздық жағдайларында зейнетақы
сақтандыру.
Деректемелер,
қолдар.
- Қызметкердің
тегі, аты мен әкесінің аты, төлқұжат деректері, нақты тұрғылықты жерінің
мекенжайы, телефоны көрсетіледі.
- Жұмыс
беруші тарапынан кәсіпорынның немесе ұйымның атауын, оның тіркеу деректерін,
мекенжайын, телефонын көрсету қажет.
- Қызметкер
төлқұжат, білімін растайтын құжат, SNILS, әскери билет, еңбек кітапшасын
ұсынуы керек.
- Егер
қызметкер бірінші рет жұмысқа тұрса, онда жұмыс беруші еңбек кітапшасын
жүргізуі керек.
- Қызметкер
тағайындалған лауазымға байланысты медициналық кітап, әртүрлі сертификаттау
құжаттары қажет болуы мүмкін.
- Көптеген
ұйымдар СТН беруді талап етеді, дегенмен бұл талап Еңбек кодексінде
бекітілмеген.
Шарт
16 жастан асқан тұлғалармен жасалуы мүмкін. Ата-анасының келісімімен жас шегін
14 жасқа дейін төмендетуге рұқсат етіледі.
Шарт
жазбаша түрде жасалады, екі данада ресімделеді.
Келісімшарттың
типтік нысаны заң жүзінде бекітілмеген, сондықтан фирмалар мен ұйымдар
шарттардың өз нысандарын әзірлеуге құқылы.
Маңызды
шартты сақтау керек - еңбек шарты, негізінен, оны жасайтын азаматтардың
құқықтарын шектемеуі және бұзбауы керек.
Қызметкердің
еңбек жағдайларының нашарлауына келісімі маңызды болмайды: жұмыс берушінің
белгіленген нормаларды бұзуға құқығы жоқ.
Еңбек
шартының түрлері
Еңбек шарттары шексіз (белгісіз мерзімге жасалатын),
сондай-ақ 5 жылға дейінгі мерзімді (қолданылу мерзімдері мен шартты бұзу
себептері нақты көрсетілген) болуы мүмкін.
Көп
жағдайда бұл жасалатын мерзімі ашық шарт болып табылады. Егер шартта оның
қолданылу мерзімі белгіленбесе, онда ол да мерзімсіз болып
есептеледі.
Мерзімді
келісім-шарт, егер ол жұмысты белгілі бір мерзімге орындауға арналған болса және
шектеусіз шарт жасасу мүмкін болмаса, жасалуы мүмкін.
Мысалы,
бұл маусымдық жұмыс немесе пайдалануға беру болуы мүмкін. Бұл ретте қызметкердің
құқықтарын шектеу мақсатын көздей отырып, онымен мерзімді шарт жасасуға заңмен
тыйым салынады.
Егер
мерзімді шарттың қолданылу мерзімі өткеннен кейін тараптардың ешқайсысы оны
бұзуды ұсынбаса, онда мұндай шарт белгісіз мерзімге жасалған мәртебеге ие
болады.
Еңбек
шарты тұрақты негізгі жұмыс орны бойынша да, толық емес жұмыс күні бойынша да
жасалуы мүмкін. Толық емес жұмыс уақыты шарты қызметкердің қалыпты жұмыстан бос
уақыт ішінде белгілі бір жұмысты орындауын білдіреді.
Мүмкін
- ішкі
толық емес жұмыс уақыты (негізгі жұмыс бойынша жұмыс беруші
- сыртқы
комбинация (басқа жұмыс беруші).
Сондай-ақ
заңды және жеке тұлғамен шарт жасасуға болады.
Еңбек
шартына қол қойылғаннан кейін жұмысқа қабылдау туралы бұйрық шығарылады, ол
қызметкерге қол қоюға қарсы көрсетілуі керек.
Тапсырыс
шартта көрсетілген ақпаратты қамтиды:
- қызметкердің
тегі, аты және әкесінің аты;
- міндеттерінің
басталу күні,
- лауазымы,
- төлем
сомасы.
Дәл
осы бұйрық қызметкердің жалақысын есептеуге негіз болады.
Еңбек
шартын жасасу шарттары
ТД-ға
жататын негізгі шарттарға мыналар жатады:
- қызметкер
мен жұмыс беруші туралы мәліметтер;
- төлқұжат
деректері және СТН;
- шартқа
қол қоятын жұмыс беруші, оның лауазымы туралы мәліметтер;
- осы
құжаттың жасалған күні мен орны;
- еңбек
жағдайлары мен лауазымдық нұсқаулықтар;
- құжаттың
қолданылу мерзімі;
- еңбекақы
төлеу шарттары;
- жұмыс
кестесі;
- ауыр
еңбек жағдайлары болған кезде өтемақы;
- әлеуметтік
сақтандыру;
- тізбеге
енгізілмеген, қолданыстағы заңнамаға қайшы келмейтін басқа да
шарттар.
Сіз
мыналарды көрсететін қосымша шарттарды жіберіп алмайсыз:
- сынақтан
өту мерзімі;
- жұмысқа
қабылданған қызметкердің материалдық жауапкершілігі;
- коммерциялық
кәсіпорынның құпиялылығы және құпиясын жария етпеу;
- қосымша
сақтандыру.
Қызметкермен
еңбек шартының кең тараған нысандары
Ресей
Федерациясының Еңбек кодексі еңбек шартын жасаудың екі нысанының болуын
қарастырады:
- жедел,
шектеулі әрекет ету мерзімімен (5 жылдан аспайтын);
- шектеусіз,
еңбек ету мерзімі көрсетілмеген және адам тұрақты негізде қызметке
қабылданады.
Еңбек
шартын қалай дұрыс жасау керектігін білу үшін құжаттың мазмұнына назар аудару
керек. Ол мыналарды көрсетуі керек:
- деректемелер;
- азаматты
жұмысқа қабылдау шарттары;
- келісімнің
жобасын жасаудың барлық тараптарының ақпараты;
- жұмыс
орны мен уақыты, сондай-ақ басқа ережелер.
Қарапайым
тілмен айтқанда, мазмұны келісімде жазылған міндетті пункттерден және
қосымшалардан тұрады.
Маңызды!
Келісімшартты екі данада жасау керек.
Еңбек
шартының кіріспе бөлігі
Ол
жалпы сипатқа ие және мыналарды қамтиды:
- құжаттың
атауы, нөмірі;
- құрастырылған
күні мен орны;
- қызметкердің
жеке деректері;
- жұмыс
беруші туралы мәліметтер;
- бұл
операция қандай құжаттың негізінде жүзеге асырылатынын
белгілеу.
Жалпы
ережелер
Мұнда
тараптардың еңбек қатынастарының негізгі ережелері, сынақ мерзімі, құжаттың
күшіне ену күні (қол қойылған күні), жұмыс орнына кірудің басталған күні
көрсетіледі.
Тараптардың
құқықтары мен міндеттері
Құжаттың бұл бөлігі ең ақпаратты болып табылады, өйткені ол қызметкер мен жұмыс берушінің құқықтарын, сондай-ақ олардың міндеттерін нақты көрсетеді. Мұнда сіз күтпеген сипаттағы жағдайларды, ұйымның ішкі тәртібін тіркей аласыз.